شب كوري
شبك كوري عبارت است از حالتي كه بيمار در شرايط كمبود نور نسبتاً يا به طور كامل قادر به ديدن اشياء اطراف خود نميباشد. اين اختلال ميتواند تظاهري از چندين بيماري مختلف باشد. شب كوري ميتواند از هنگام تولد وجود داشته باشد يا بعداً در طول زندگي تحت علل مختلف ايجاد شود. با توجه به اينكه اين عارضه ميتواند تظاهر بيماريهاي مختلف باشد، برآورد دقيقي از شيوع آن در دست نيست.
مكانيسم ديد انسان در شب چگونه است؟
در قسمت عقب چشم هر انسان يك بافت بينظير به نام «شبكيه» قرار دارد. تمام نورهايي كه اشياء اطراف انسان وارد چشم ميشود روي شبكيه به هم ميرسند. هماهنگونه كه نوري وارد دوربين عكاسي ميشود و به روي فيلم ميافتد. شبكيه انسان از دو دسته مهم سلولهاي حساس به نور تشكيل شده است.
- سلولهاي استوانهاي كه در قسمتهاي محيطي شبكيه قرار دارند و توانايي ديدن رنگها را ندارند و تصاوير را به صورت سياه و سفيد و خاكستري ميبينند. به احتمال زياد انسان در محيط كم نور تنها با كمك اين سلولها بينايي دارد و هر گونه آسيبي به اين سلولها ديد انسان در نور كم را مختل ميكند.
- سلولهاي مخروطي كه در قسمتهاي مركزي شبكيه قرار دارند و مسئول ديد در شرايط روشنايي و ديد رنگي هستند.
علل شب كوري:
همانگونه كه گفته شد بيماريهاي مختلف ميتوانند منجر به شب كوري شوند. شايعترين علت شب كوري يك بيماري ژنتيكي به نام رتينيت پيگمنتوزا (RP) است.
- رتينيت پيگمنتوزا:
اين اختلال شامل از بين رفتن تدريجي سلولهاي استوانهاي كه مسئول ديد در نور كم است ميباشد، گر چه اين بيماري ميتواند سلولهاي مخروطي را هم درگير كند. از هر 4000 نفر، يك نفر به اين بيماري مبتلا است و در هر دو جنس زن و مرد اين بيماري شيوع يكساني دارد. علائم اين بيماري معمولاً در دوران كودكي شروع ميشود. در مراحل بعدي به علت تخريب سلولهاي استوانهاي كه مسئول ديد محيطي هستند،ديد محيطي اين افراد هم دچار اختلال ميشود. در برخي از موارد اين بيماري بعد از يك تصادف در شب در فرد مبتلا كشف ميشود. تاكنون هيچگونه درمان قطعي براي اين بيماري وجود ندارد ولي درمان برخي از عوارض اين بيماري مانند آب مرواريد و عيوب انكساري مانند نزديك بيني ميتواند ديد اين افراد را تا حدودي بهبود ببخشد. اين بيماري معمولاً به طور آرام آرام پيشرفت ميكند اما كوري كامل بسيار نامحتمل است. استفاده از كلاههاي لبه دار و عينك آفتابي در روز و استفاده از مواد آنتي اكسيدان مثل ويتامين A (تحت نظر پزشك) در اين بيماران مفيد گزارش شده است.
- كمبود ويتامين A :
يكي ديگر از علل مهم شب كوري كمبود ويتامين A ميباشد. اين ويتامين در نهايت در چشم انسان به مادهاي تبديل ميشود كه براي ديد در تاريكي در سلولهاي استوانهاي مورد استفاده قرار ميگيرد. كمبود اين ويتامين ميتواند در شرايط كمبود غذايي اين ويتامين مانند شرايط تغذيهاي فرد مبتلا يا ثانويه به بيماريهاي مختلف ايجاد شود. براي مثال شرايطي كه فرد مقادير لازم از اين ويتامين را مصرف ميكند ولي به علل مشكلات مختلف گوارشي مانند بيماري سلياك يا عمل جراحي رودهها، قادر به جذب آن نميباشد. معمولاً اين افراد در مراحل اوليه ديد در شب خود را از دست ميدهند. علامت ديگر اين بيماران در مراحل پيشرفتهتر خشكي چشم است كه در نهايت در صورت عدم درمان بيماري تبديل به نازكي قرنيه و سوراخ شدن قرنيه اين افراد ميشود. درمان اين افراد شامل مصرف مواد غذايي پر از ويتامين A مانند: جگر، زرده تخم مرغ، شير و كره حيواني است. همچنين در مراحل اوليه درمان بايد به اين افراد قرص ويتامين A و محلولهاي داخل وريدي داد. از علل ديگر شب كوري ميتوان انواع خاصي از آب مرواريد و برخي از داروها را نام برد.
آيا اختلالات ديگري هم به جز شب كوري وجود دارد كه ديد در تاريكي را كم كنند؟
بله اختلالات متعددي وجود دارد كه ميتواند ديد فرد را در تاريخ مختل كند. شايعترين آنها در زير آورده شده است.
اكثر بيماران مبتلا در زندگي روزمره چندان دچار اختلال نميشوند و معمولاً مشكل آنها محدود به فعاليتهايي در نور كم مانند رانندگي در شب است. اين افراد بخش اعظم مبتلايان به اختلال ديد در تاريكي را تشكيل ميدهند و معمولاً در حدود سن 40 تا 50 سالگي هستند. اين افراد معمولاً عيوب انكساري خفيف مانند نزديك بيني دارند. در شب به خاطر نور كم مردمك چشم باز ميشود تا نور بيشتري وارد چشم شود و در اينحالت نزديك بيني فرد به شكل شديدتري خود را نشان ميدهد. اين افراد به راحتي با تجويز عينك مناسب مشكلشان حل ميشود. نكته مهم اين است كه اين افراد به علت دارا بودن ديد خوب در روز معمولاً از عينك استفاده نميكنند. اين افراد بايد حتماً‌به چشم پزشك مراجعه كنند تا ساير علل اختلال در ديد شب رد شود.
دسته ديگر از افراد دچار اختلال ديد در شب كساني هستند كه ديدشان در روز و شب چندان متفاوت نيست ولي شكايت اصلي آنها، پخش نور يا هاله اطراف نور است كه ميتواند به علت مشكلات قرنيه يا عدسي يك يا هر دو چشم باشد. كدورتهاي سطح قرنيه يا در مواردي بعد از انجام عمل LASIK يا PRK روي قرنيه ميتوانند باعث پخش نور يا هاله اطراف نور شده و ديد بيمار در شب را تحت تأثير قرار دهند. اين اختلال ميتواند باعث تصادفهاي مرگبار در هنگام رانندگي در شب شوند. اين افراد حتماً‌بايد توسط چشم پزشك معاينه شوند و مشكل قرنيه يا عدسي آنها بررسي و علل قابل درمان، توسط قطره يا داروهاي خوراكي يا جراحي رفع شد. افراد مبتلا به شب كوري كه مشكل ديد در شب آنها قابل درمان نيست بايد از انجام فعاليتهاي مهم در شب مانند رانندگي خودداري كنند.
